आपला माणूस अर्थात,,,,, महाभारत स्पर्शाच

आज कालच्या जीवन शैलीत मौज मजेत, मनसोक्त म्हणजे किमान एक दिवस उनाड जगायचे भाग्य आज काल खूप कमी जणांना,,, अगदी नाही म्हणल तरीही चालेल,,,

मी ही त्याच टाईम मशीन मधला ,,,
तसा मला सिनेमाचा खूप नाद पण मुंबईत जवळपास मी बघतच नाही पण पुण्याला गेलो की आवर्जून मग तो अगदी c ग्रेड असला तरीही पाहतो,,सुदैवाने खूप चांगले सिनेमा पहायला मिळतात
असाच खूप दिवसांनी आज बघू उद्या बघू करत हातात स्मार्ट फोन असल्यामुळे *आपला माणूस* पहिला आणि बऱ्याच वर्षांपूर्वी नसिरुद्दीन शहा आणि शबाना आजमी यांचा ‘स्पर्श’ चित्रपट पाहिला होता.
नकळत तो आठवला,,,
सई परांजपे त्याच्या दिग्दर्शिका.अंधशाळेच्या प्रिन्सिपॉल सोबत झालेली भावनिक गुंतागुंत आणि त्यामुळे गवसलेले स्पर्शांचे विविध अर्थ आणि कंगोरे यांचे सुंदर मिश्रण होतं.नसिरुद्दीन शहा यांनी उभा केलेला प्रिन्सिपल केवळ अप्रतिम. शबाना आजमी प्रिन्सिपल सोबत आणि मुलांसोबत ओळख झाल्यानंतर साडी विकत घेताना डोळे मिटून त्या साडीचा ‘स्पर्श’ हाताच्या बोटांनी अनुभवतात तो प्रसंग अजूनही डोळ्यांसमोर आहे.
हे सगळं आठवायला एक कारण घडलं. काल-परवा ‘आपलं माणूस’ हा सिनेमा पाहिला. अप्रतिम नाना आणि त्याचे खटकेबाज संवाद आणि सुमीत राघवन.ची त्यातून दिसणारी अगतिकता
कुठे तरी आपल्याला सुमित(अपराधी )जाग करण्यात
सुमित राघवन कमालीचा यशस्वी होतो त्यातल्या शेवटच्या एका प्रसंगात नाना सुमितला बोलता-बोलता विचारतात, “आबांना, म्हणजे तुझ्या वडिलांना,या वर्ष-दोन वर्षांत कधी सिनेमाला घेऊन गेला होतांस? कधीआउटिंगला? बाहेर? जेवायला ?” सुमित गप्प.इथपर्यंत ठीक .पण नंतर नाना सुमितला विचारतात, “शेवटचं कधी शिवला होता रे म्हातार्‍याला?” आणि अंगावर सरसरून काटा उभा राहतो आणि आपल्याला प्रचंड अपराधीपणाची जाणीव नाना करून देतो,,
नाना पुढे विचारतात, “एका घरात राहून एकमेकांना आपण वर्षानुवर्षे ‘स्पर्श’ करत नाही ही साधी गोष्ट नाही रे”, नाना बोलतो आणि टाईम मशीन मध्ये बसून  सुसाट वेगाला आमंत्रण देणारे आपण खाडकन मुस्कडात मारल्यासारखे आपल्याच स्वप्नरंजनातून जागे होतो
किती साधी गोष्ट?. एकमेकांना ‘स्पर्श’ करणं. किती बोलतो आपण.?किती एकमेकांची काळजी घेतो.? पण खरंच स्पर्श टाळतो का? आणि तो खरंच इतका महत्वाचा असतो? आयुष्यात किती वेळा किती जणांना कसेकसे स्पर्श करतो आपण?
अगदी आपण थोडे वयस्कर झाल्यावर स्वतः नवरा बायको म्हणून एकमेकांना किती स्पर्श करतो ?
*फक्त गृहीतच धरतो,,,,?*
खरंतर त्वचा म्हणजे पंचेंद्रियांपैकी एक.स्पर्शाची जाणीव करून देणारी. पण हीच स्पर्शाची जाणीव वादळ होऊन अशी अंगावर येते. लहानशी गोष्ट .’स्पर्श ‘.पण तीचं महाभारत होतं .मग कितीतरी स्पर्श आठवतात आणि आठवत राहतात .पायाला मुंग्या आल्यावर कधी अंगठ्याला ‘स्पर्श’ केलाय?आपलाच स्पर्श पण किती अनोळखी वाटतो? आणि मग असे कितीतरी स्पर्श. उन्हाने तापलेल्या रस्त्यांवरून अनवाणी चालण्याने भाजलेल्या तळपायांना झालेला थंडगार पाण्याचा स्पर्श . दिवाळीत आंघोळी आधी, पाडव्याला आईने,भाऊबीजेला बहिणीने अंगाला तेल लावताना त्यांच्या तळव्यांचा स्पर्श . तळवे सारखेच पण कुठे आईची माया ,कुठे बहिणीचा खट्याळपणा त्या स्पर्शांमधेे थांबलेला . रूढी-परंपरा स्पर्शांशीच संबंधित .ओवाळताना सुवासिनीच्या अंगठ्याचा कपाळाला होणारा स्पर्श ,लग्नात लज्जाहोमाच्या वेळी एकमेकांच्या ओंजळीतून सांडणारा स्पर्श.
स्पर्श लाजरे असतात ,बुजरेअसतात .मायने ओथंबलेले असतात . कधी कधी धीट तर कधी आक्रमक असतात .पण ते बोलतात .पायावर डोकं ठेवताना कपाळाला होणारा पायांच्या बोटांचा स्पर्श आश्वासक भासतो. आजीने मायेने तोंडावरून फिरवलेला थरथरता सुरकुत्या पडलेला वृध्द हात जवळ घेत तिने घेतलेला मऊशार मुका  सतत भास होऊन गालांवरून फिरत असतो.
स्पर्श रेशमी असतात. जाडेभरडे असतात. आपल्या सगळ्या जीवनाला अर्थ देणारे असतात. आज माझी आई सत्तरीच्या पुढे आहे .कधी कधी तीच्या मांडीवर डोकं ठेवून लोळत मी टिव्ही पाहतो.ती पण माझ्या नसलेल्या केसांवरून हात फिरवत म्हणते “रोड झालांस रे” .ती स्पर्शांची गुंतावळ दहा-पंधरा मिनिटांत कितीतरी देवाण-घेवाण करते.
स्पर्शांना धर्म,जात,देश कसलेच बंधन नसते दसऱ्याला आपट्याची पान अनोळखी व्यक्तीला दिलेली सुद्धा गळाभेट असतेच की . पाश्चात्य संस्कृती मध्ये शेकह्यांड करतात. फ्रेंच लोक गालाला गाल लावतात.ही परिचयाची ,भेटीची पद्धत. इथेही स्पर्श महत्त्वाचा . का असेल स्पर्श महत्त्वाचा?  मला वाटतं एकवेळ ज्ञानेंद्रिय खोटं बोलू शकतील,,,
*पण स्पर्श फक्त खरं बोलतात खोट नाही बोलू शकत,,* हे प्रत्येक संस्कृतीला माहिती असतं.
मानवी जीवनाची अथांग गाथा अशीच स्पर्शांनी मोहरलेली आहे. आणि तेच स्पर्श उतारवयात मिळेनासे झाले तर ? म्हणूनच नानांच्या प्रश्नाने अंगावर काटा येतो.
*“शेवटचं कधी शिवला होतास रे म्हातार्‍याला?”*
लक्षातच येत नाही आपल्या. हजारो शब्दांचं, शेकडोऔषधांचं काम एखाद्या स्पर्शानं होऊन जातं.
*आठवते ना ती मुन्ना भाई mbbs मधील जादू की झप्पी??*
माणसं थकतात म्हणून स्पर्श थकत नाहीत. ती आपली गोष्ट सांगत राहतात .कुठे तरी हात ताटकळतात डोक्यावरून फिरण्यासाठी,कुणाचेतरी तळवे कोमेजून जातात तोंडावरून ,पाठीवरून न फिरल्यामुळे .सुरकुतलेल्या हातांवरील कातडी आसूसते  नातवांनी ओढून पाहावी म्हणून ,पण वेळ नसतो ना आपल्याकडे. पैसा असतो ,टीव्ही असतो गाड्या घोडे सगळ काही, *पण म्हातारीच्या पाठीवर हात ठेवून “जेवलीस का गं ?”*असं विचारण्यासाठी चा वेळ आणि स्पर्श नसतो आपल्याकडे.
वेळ हरवला तरी चालेल पण स्पर्श जपले पाहिजेत हो. कारण,,,
*“शेवटचं कधी शिवला होतास रे म्हातार्‍याला ?”* या प्रश्न इतका भेसूर प्रश्न माझ्या वाचनात कधीच आला नाही म्हणून….